بنام خداوند بخشنده مهربان

راهنمای تغذیه صحیح  در روزه داری در ماه مبارک رمضان

همانطور که تغذیه صحیح باعث پایدار بودن سلامتی و پیشگیری از بیماریهاست روزه داری مبتنی بر تغذیه صحیح نیز بر سطح سلامتی انسان  بسیار موثر است. روزه داری باعث کاهش سرطانها و افزایش جوانسازی سلولی، افزایش رشد قدی در نوجوانان، افزایش حافظه و تمرکز، کاهش بیماریهای متابولیک (دیابت و ...) و اثرات مفید بی شماری می گردد که محققان بدنبال اثبات آن هستند.

عادت نامناسب تغذیه‌ای:

۱. کمبود مصرف میوه، سبزی و سالاد

از جمله مشکلات تغذیه‌ای در ماه رمضان، کمبود مصرف سبزی‌ها و میوه‌های تازه و سالاد است. معمولاً برخی از افراد ترجیح می‌دهند با غذای خود، نوشابه‌های گازدار استفاده کنند که این امر نه تنها برایشان مفید نیست، بلکه زیان‌های زیادی نیز در بردارد.

از اشکالات مهم نخوردن سبزی‌ها و میوه‌های تازه این است که ویتامین و مواد معدنی به میزان کافی به بدن نمی‌رسد و در نتیجه عوارضی از قبیل کاهش مقاومت در برابر بیماری‌ها، یبوست، ریزش مو و اختلالات بی‌شمار دیگری که سلامت دختران نوجوان را به خطر می‌اندازد، بروز می‌کند.

۲.  نخوردن سحری

چنانچه وعده سحری از برنامه غذایی ماه مبارک رمضان حذف شود به علت گرسنه ماندن شخص در زمانی طولانی، مشکل کاهش قند خون پیش می‌آید که پیامد آن، عوارض عصبی از قبیل احساس خستگی و کوفتگی، بی‌حوصلگــــی، عصبانیــت، پرخاشــگری، افسردگی، سردرد و سرگیجه می‌باشد.

علاوه بر آن نخوردن سحری و گرسنه ماندن به مدت طولانی موجب احساس تشنگی، گرسنگی و بی‌طاقتی در برابر روزه و در نتیجه عدم موفقیت در روزه‌داری می‌شود، بنابراین وعده سحری از اهمیت خاصی برخوردار است و هرگز نباید از برنامه غذایی ماه رمضان حذف شود.

۳.  شروع افطار با آب سرد

بهتر است وعده افطار را با آب ولرم، چای، شیر با کمی عسل یا خرما و مقداری نان و پنیر کم نمک و ترجیحاً یک تا دو عدد گردو آغاز کنند. به علت تشنگی بسیاری از افراد، روزه خود را با آب سرد آن هم به مقدار زیاد باز می‌کنند که این امر می‌تواند از نظر سلامتی اشکالاتی برای فرد در بر داشته باشد. مصرف آب زیاد پس از مدت مدیدی گرسنگی، موجب پر شدن معده و رقیق شدن شیره‌های گوارشی شده و مانع تأثیر کامل شیره‌های گوارشی بر روی مواد غذایی می‌گردد، در نتیجه هضم غذا دچار اختلال می‌شود و سبب بروز عوارضی مانند پری و سنگینی دستگاه گوارش و بروز ناراحتی‌های گوارشی می‌گردد، حال چنانچه آب مصرفی سرد باشد می‌تواند علاوه بر عوارض فوق، موجب دل درد، نفخ و تشدید ناراحتی‌های گوارشی بشود. ضمناً اختلال در هضم و جذب غذا، نهایتاً باعث سوءتغذیه و عوارض ناشی از آن خواهد شد. آب یخ برای سلامتی کلیه نیز مضر است.

۴. افطار کردن با غذای سنگین و مفصل

در برخی موارد دیده شده افرادی که در ماه رمضان تغذیه صحیح ندارند و به خصوص آن‌هایی که وعده سحری را از برنامه غذایی خود حذف می‌نمایند، در ساعات روزه‌داری بسیار گرسنه می‌شوند و به این دلیل به هنگام افطار، با غذای اصلی که معمولاً شامل مواد سرخ‌کرده، چرب و سنگین است تغذیه خود را شروع می‌کنند. یکی از اشکالات این فرم تغذیه این است که موجب تجمع چربی در بدن و چاقی می‌شود. ضمناً چنانچه پس از مدتی طولانی گرسنگی ناگهان معده را پر از غذا آن هم غذایی چرب و سنگین بنماییم، موجب سنگینی و اختلالات گوارشی شده که حتی ممکن است منجر به تهوع، اسهال و سایر ناراحتی‌های گوارشی شود که در این صورت هضم و جذب مواد مصرفی نیز دچار اختلال خواهد شد و به این ترتیب شخص نمی‌تواند از غذای مصرفی استفاده کامل بنماید.

۵. افراط در مصرف مواد شیرین در وعده افطار

یکی از شایع‌ترین عادات نامناسب تغذیه‌ای در بین روزه‌داران، مصرف زولبیا، بامیه و سایر مواد شیرین به مقدار زیاد در وعده افطار و در مهمانی‌های ماه رمضان است. به طور کلی مصرف مواد شیرین از عوامل بسیار مهم بروز چاقی است، همچنین افراط در مصرف انواع شیرینی موجب افزایش چربی‌های نامطلوب خون شده و زمینه بدن را جهت ابتلا به اختلالات قلبی- عروقی فراهم می‌سازد.

از دیگر مضرات مصرف مواد شیرین، پوسیدگی و خرابی دندان‌ها است، به خصوص چنانچه بلافاصله پس از مصرف این مواد، دندان‌ها شسته نشوند. به اضافه اینکه در تهیه زولبیا، بامیه، گوش فیل و مواد مشابه، معمولاً از مقدار زیادی روغن استفاده می‌شود که مصرف روغن زیاد علاوه بر چاقی، موجب ناراحتی‌های قلبی- عروقی وکبدی خواهد شد.

۶. ریزه‌خواری در فاصله بین افطار و شام

بعضی از افراد تصور می‌کنند اگر در طول روز به علت روزه‌داری غذا میل نمی‌کنند، می‌توانند بعد از افطار تا هنگام خواب، به طور مداوم ریزه‌خواری نمایند. این کار منجر به بروز اختلالات زیادی از جمله چاقی، ناراحتی‌های گوارشی و سوء تغذیه به علت نخوردن غذای کافی و با کیفیت تغذیه‌ای بالا می‌شود.

افراد ریزه‌خوار معمولاً مواد مصرفی خود را از بین مواد خوراکی حاوی کالری بالا و دارای ارزش تغذیه‌ای پایین انتخاب می‌کنند که این مواد به طور معمول فقط مقدار زیادی انرژی به بدن می‌رسانند و فاقد ارزش تغذیه‌ای بالا جهت تأمین نیازهای تغذیه‌ای شخص هستند. مصرف چنین مواد غذایی به علت دارا بودن قند یا چربی بالا، جلوی اشتها را برای مصرف غذای اصلی گرفته و در نتیجه انسان را مبتلا به سوء تغذیه می‌نماید. این امر به خصوص برای دختران نوجوان اهمیت زیادی دارد. ضمناً ریزه‌خواری یکی از عوامل مهم خستگی دستگاه گوارش و اختلالات گوارشی است.

۷. دیر شام خوردن و مصرف غذاهای سنگین در وعده شام

در ماه رمضان معمولاً افراد روزه‌دار به مهمانی‌های افطار و شام دعوت می‌شوند و بازار مهمانی‌های فامیلی و دوستانه رواج زیادی دارد. در این مهمانی‌ها، اکثراً شام دیر سرو می‌شود، به طوری که فاصله بین صرف شام و خواب کوتاه می‌باشد. پیامدهای این نوع تغذیه عبارت است از پری دستگاه گوارش به علت عدم تحرک پس از شام و مصرف شام سنگین، ایجاد اختلال در خواب شبانه به علت مشکلات دستگاه گوارش که یکی از عوامل مهم بی‌خوابی و بدخوابی است، بی‌اشتهایی فرد برای صرف سحری، که می‌تواند موجب مصرف نکردن سحری و یا صرف مقدار مختصری غذا در وعده سحری شود و نتیجه آن، اشکالات گرسنگی، تشنگی، ضعف، خستگی، عصبانیت، سردرد، سرگیجه و سایر عوارض عصبی، به علت افت قند خون است.

۸. حذف مواد نشاسته‌ای از برنامه غذایی

یکی از عاداتی که معمولاً بین دختران نوجوان به خصوص در ماه رمضان رواج دارد حذف نان، برنج، سیب‌زمینی، ماکارونی و سایر مواد نشاسته‌ای از برنامه غذایی است. این گروه سنی به علت ترس از چاقی، یکی از مهم‌ترین مواد مغذی مورد نیاز روزانه خود را از الگوی غذایی حذف می‌کنند. نتیجه آن، نرسیدن انرژی کافی به سلول‌های عصبی و در نتیجه بروز عوارض عصبی است که تحمل آن برای افراد روزه‌دار مشکل می‌باشد.

ضمناً افرادی که مواد نشاسته‌ای را از برنامه غذایی خود حذف می‌کنند به علت نیاز سلول‌های عصبی به انرژی، تمایل زیادی به مصرف مواد قندی از خود نشان می‌دهند و در مصرف این مواد افراط می‌کنند که این امر موجب بروز چاقی، پوسیدگی دندان‌ها و افزایش چربی‌های نامطلوب خون می‌شود.

● چند توصیه تغذیه‌ای

لقمه های غذا را حتما 10 بار بجوید تا به سوءهاضمه مبتلا نشوید. آب با غذا میل نشود. نجویدن غذا و آب همراه غذا هضم آن را مختل کرده وقتی غذایی هضم نشود جذب هم نمی شود و باعث سوتغذیه خواهد شد.

▪ وعده سحری هرگز فراموش نشود. افطار مایعات گرم و خرما و بعد از رفع تشنگی و ضعف (نیم ساعت بعد از افطار) شام میل شود.

▪ در وعده سحری نباید در مصرف گوشت، نمک و چای افراط شود، زیرا موجب تشنگی در طول روز خواهد شد.

▪ مصرف مقدار کافی آب (۶ تا ۸ لیوان) در فاصله افطار تا سحری ضروری است. سعی کنید سلولهای آبدار گیاهی مثل هندوانه و طالبی و خربزه و سالاد کاهو و خیار و سبزیجات استفاده کنید. زیرا بهتر از آب می توانند با تشنگی مبارزه کنند.

▪ مصرف سبزی‌ها و میوه‌های کافی و سالاد با آب لیموترش تازه و روغن زیتون جهت حفظ سلامت، پیشگیری از یبوست، افزایش مقاومت بدن و پیشگیری از خستگی، ضعف و سستی برای دختران نوجوان مفید است.

 ▪ از مصرف و یا افراط در  زولبیا و بامیه پرهیز شود.

▪ به جای شیرینی و مواد حاوی شکر، بهتر است انرژی مورد نیاز دختران نوجوان از مواد نشاسته‌ای به میزان متعادل دریافت گردد. خرمای خشک مفید است. گاهی از نان جو استفاده شود.

▪ چای خارجی (بدلیل سموم و رنگهای غیر مجاز ) استفاده نشود. چای ایرانی بهترین چای ارگانیک جهان است و بدون سموم مضر است.

▪ بهتر است وعده افطار را با آب ولرم، چای، شیر با کمی عسل یا خرما و مقداری نان و پنیر کم نمک و ترجیحاً یک تا دو عدد گردو آغاز کنند.

با رعایت نکات فوق می‌توان مطمئن بود که نوجوانان عزیز ماه رمضان و ایام روزه‌داری را با موفقیت به پایان رسانده و از سلامت کامل برخوردار خواهند بود.

▪ درمورد استفاده از سبزیجات حتما با فرمول زیر ضدعفونی شوند

نمک سبزی را ضدعفونی نمی کند!

سبزیجات یکی از فسادپذیرترین محصولات کشاورزی هستند. این محصولات در مزرعه ممکن است با مدفوع حیوانات و یا جریان فاضلاب ها و غیره آغشته شود، لذا به سادگی می تواند انگل پذیر باشد. بنابراین جهت جلوگیری از آثار نامطلوب موارد فوق روش زیر مناسب ترین روش برای شستشو و ضدعفونی سبزیجات است:

الف – پاک سازی: ابتدا سبزیجات را به خوبی پاک کنید و شست و شو دهید تا مواد زائد و گل و لای آن برطرف شود.

ب – انگل زدایی: سبزیجات را در یک ظرف متناسب با میزان سبزی، ریخته و به ازای هر لیتر، ۳ تا ۵ قطره مایع ظرف شویی معمولی به آن اضافه کرده و ظرف را از آب پر کرده و قدری به هم بزنید تا تمام سبزی در داخل کف آب قرار گیرد . مدت ۵ دقیقه سبزی را در کف آب نگه دارید، سپس سبزی را از روی کف آب جمع آوری کرده و کف آب را تخلیه کنید . ظرف و سبزی را دوباره با آب سالم شست و شو دهید تا تمام انگل ها و باقی مانده و مایع ظرف شویی از آن ها جدا شود.

ج – ضد عفونی: برای ضد عفونی و از بین بردن میکروب ها مقداری پودر پرکلرین ۷۰ در صد را متناسب با ظرف مورد استفاده، در ظرف پر از آب ریخته، به ازای هر ظرف ۵ لیتری، ۱ گرم ‹‹ نصف قاشق چای خوری ›› پرکلرین ۷۰ در صد، به طور کامل حل کنید تا محلول ضد عفونی کننده به دست آید، سپس سبزی انگل زدایی شده را برای مدت ۵ دقیقه در محلول ضد عفونی کننده اخیر قرار دهید تا میکروب های آن از بین بروند. توضیح این که اگر پرکلرین در دسترس نباشد می توانید از هر ماده ی ضد عفونی کننده مجاز دیگری که در داروخانه ها وجود دارد، طبق دستورالعمل مصرف آن، استفاده کنید.

د – شست و شو : سبزی ضد عفونی شده را به طور مجدد با آب سالم بشویید تا باقی مانده ی کلر از آن جدا شود و سپس مصرف کنید .

⚠ تذکر : مصرف نمک طعام به هیچ وجه در ضد عفونی سبزیجات مؤثر نیست .⚠

با توجه به موارد فوق، برای نگه داری این گونه سبزیجات باید آب سطح سبزیجات به طور کامل گرفته شود زیرا احتمال رشد میکروب ها که بعد از شستن به سبزیجات حمله می کنند به دلیل وجود رطوبت (آب سطح سبزیجات) بسیار زیاد است

چند نکته مهم در مورد مصرف ميوه ها:

1-    ميوه بايد با معده خالي مصرف شود.

2-    آب با ميوه مصرف نشود.

3-    ميوه با غذا مصرف نشود.

4-    ميوه با فاصله بعد از شام استفاده شود.

5-    ميوه هاي فصل با تنوع مصرف شود.

6-    ميوه ها را حتما کاملا بجويد زيرا هضم آن براي دستگاه گوارش سخت است.

7-    در شستشوي ميوه ها دقت نماييد.

8-    ضد عفوني ميوه ها مانند سبزيجات پيشنهاد ميگردد.

9-    مصرف ساير مايعات مثل چاي يا شير با ميوه مفيد نيست.

10- کسانيکه مشکلات هضمي دارند از آب ميوه طبيعي استفاده کنند.

11- آب ميوه هاي مصنوعي مفيد نخواهند بود.

کلینیک سیب   -  www.drfahimi.ir